Cmentarz Komunalny w Legnicy

Cmentarz Komunalny w Legnicy
	; Kaplica cmentarna
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Legnica
Adres	ul. Wrocławska 124
Typ cmentarza	komunalny
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	45 ha
Data otwarcia	1822
Zarządca	Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
	Położenie na mapie Legnicy Cmentarz Komunalny w Legnicy
	Położenie na mapie Polski Cmentarz Komunalny w Legnicy
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Cmentarz Komunalny w Legnicy
	51°12′43,898″N 16°11′20,260″E/51,212194 16,188961
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Cmentarz Komunalny w Legnicy – położony w Legnicy przy ul. Wrocławskiej 124 największy cmentarz w mieście, istniejący nieprzerwanie od 1822 r. Zajmuje obszar ok. 45 ha, ograniczony od południa ul. Wrocławską, od wschodu i północy – nasypami linii kolejowych (magistrala E 30 i linia kolejowa nr 137), od zachodu – aleją Ofiar Ludobójstwa OUN-UPA^[1].

Cmentarzem administruje Legnickie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej^[2].

Historia

Przed 1945 r.

Zbiorczy cmentarz komunalny w Legnicy został wytyczony w 1821 roku, kiedy po likwidacji parafialnych cmentarzy kościołów św. ap. Piotra i Pawła oraz Najświętszej Marii Panny, założonych na pocz. XIV w. w miejscu dzisiejszych północnych skrajów Parku Miejskiego, zakazano pochówku zmarłych w rejonie dawnych murów miejskich^[2]^[3]. Wówczas, w odległości 1,5 km na wschód od Starego Miasta, na obszarze 7,5 ha założono cmentarz komunalny dla wszystkich wyznań chrześcijańskich^[2]^[4]. Cmentarz poświęcono 9 września 1822^[3].

Po raz pierwszy cmentarz uległ rozbudowie w 1845 roku, gdy wielka liczba śmiertelnych ofiar epidemii cholery wymusiła zwiększenie liczby kwater grzebalnych^[2]. Wtedy założenie powiększono i uregulowano (według projektu nieznanego z imienia Wolffa), wyznaczając 25 kwater grzebalnych i 3 leśne, w układzie zbliżonym do współczesnego, a także wznosząc tymczasowy dom pogrzebowy. Przez kolejne lata gromadzono fundusze na realizację postulatu wpływowego fabrykanta legnickiego Friedricha Teicherta, który postulował zastąpienie domu okazałą kaplicą położoną w centralnej części cmentarza, co zrealizowano w 1868-1869 r. wedle projektu inspektora Wolffa, poprawionego przez miejskiego radcę budowlanego Johanna Roberta Mendego^[5]. Kolejnych powiększeń obszaru nekropolii w kierunku wschodnim dokonywano w latach 1880, 1898 i 1915^[2]. W latach 1925–1926 do istniejącej kaplicy pogrzebowej dobudowano przykryte kopułą krematorium oraz budynek administracyjny^[2]. W 1926 r. w północnej części wyznaczono kwatery dla nowego cmentarza żydowskiego, zlikwidowanego przez nazistów w 1938 roku^[2]. Przy każdej rozbudowie dokonywano przedłużenia istniejących sieci wodnych i kanalizacyjnych, budowano nowe studnie, ciągi piesze i ogrodzenie^[2].

W 1938 r. hitlerowskie władze zmieniły północne kwatery żydowskie w cmentarz garnizonowy^[2]. W trakcie II wojny światowej w krematorium palono zwłoki więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Rogoźnicy^[3]. W marcu 1944 roku w krematorium spalono zwłoki 10 lotników alianckich z grupy 50 zbiegłych z obozu jenieckiego w Żaganiu (kanwa filmu Wielka Ucieczka), zamordowanych przez gestapo, w tym zwłoki kapitana Włodzimierza Kolanowskiego^[4].

Po 1945 roku

Po przejęciu Legnicy przez stronę polską krematorium zostało zamknięte (od tego czasu już nigdy nie pełniło swojej funkcji), a obok niego umieszczono tablice pamięci żołnierzy AK i Sybiraków oraz ustawiono urnę z prochami ofiar (filia muzeum Gross-Rosen)^[3]^[4]. Po wysiedleniu ludności niemieckiej nagrobki sprzed 1945 r. (w tym kwatera ofiar I wojny światowej) zostały zdewastowane^[3]. Do 1960 roku większość grobów niemieckich została zlikwidowana^[3]. Wiele spośród starych płyt nagrobnych wykorzystano do budowy muru wokół cmentarza^[3]

W południowo-wschodniej części cmentarza w 1945 r. powstała zajmująca 0,8 ha kwatera żołnierzy Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, którzy polegli w trakcie wojny lub zmarli w wyniku poniesionych obrażeń w legnickich szpitalach tuż po wojnie^[3]. W latach 70. radziecki cmentarz przebudowano^[3]. 6 listopada 1972 r. odsłonięto betonowy monument upamiętniający żołnierzy sowieckich^[3]. W północno-wschodniej części cmentarza istniały nagrobki radzieckich cywilów, którzy zmarli podczas pracy przy obsłudze garnizonu w latach 50. i 60^[6].

W 1974 r. odcięto cmentarz komunalny od żydowskiego ulicą Pamiątkową, przemianowaną później na Pątnowską, następnie Aleję Ofiar Ludobójstwa OUN-UPA.

Ze wspólnej inicjatywy obecnych mieszkańców miasta i byłych legniczan zamieszkałych w Wuppertalu (miasto partnerskie Legnicy) przy kaplicy ustawiono w 1993 roku symboliczny pomnik w formie granitowej arkady, ku pamięci pochowanych w latach 1822–1945, których groby przestały istnieć^[3]. Pomnik wzniesiono według koncepcji miejscowego artysty Henryka Bacy^[3].

Przy cmentarzu w latach 2000–2007 stanęła Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy, zbudowana według projektu Jacka Mermona^[7].

23 lipca 2009 r. nawałnica, która przeszła przez Legnicę dokonała wiele szkód na cmentarzu, zniszczonych zostało wiele grobów, a także wiele starych, zabytkowych drzew^[2].

W związku z wyczerpywaniem się miejsca na rozbudowę cmentarza, w latach 2009–013 na wzgórzu Wąwelno wzniesiono nowy cmentarz komunalny dla miasta Legnicy^[8]. Dotychczasowa nekropolia jest rozbudowywana o kolumbaria, wznoszone w miejscu dawnych murów oddzielających sektory^[9].

Przyroda

Cmentarz Komunalny na ul. Wrocławskiej uznaje się za jeden z cenniejszych zbiorów zabytkowej zieleni na obszarze Dolnego Śląska^[2]. Rosną tutaj topole, dęby, kasztanowce, robinie akacjowe, lipy, klony, jarzębiny, sosny, świerki, jodły, tuje i wierzby, z których najstarsze liczą sobie ponad 150 lat^[2]. Wiele drzew zniszczyła nawałnica z 23 lipca 2009 r^[2].

Pochowani

Zasłużone osoby pochowane na cmentarzu komunalnym w Legnicy:

ks.Tadeusz Łączyński^[4]^[10]
Marian Kaczor^[11]
Henryk Karliński^[4]
Feliks Wiśniowski^[4]
Bronisław Chyła^[4]
Stanisław Cieślik
Maria Hulajew
Paweł Juros^[4]
Mieczysław Pawełek^[4]
Tadeusz Gumiński
ks. Tytus Korczyk
ks.Władysław Jóźków
ks. Tadeusz Kisiński^[12]
Alicja Kopestyńska
Lidia Nowikowa^[13]
Ryszard Badoń-Lehr^[14]
Mieczysław Matysiak
Lidia Juniszewska
Zygmunt Łuszcz
Mieczysław Borkowski^[15]
Jan Hieronim Bocheński^[16]
Zdzisław Barczewski
Marzena Kipiel-Sztuka
Marek Aniszewski^[17]
Jan Kozioł^[a] – uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Walecznych.

Galeria

Legnica, cmentarz komunalny
Legnica, cmentarz komunalny
Legnica, cmentarz komunalny
Legnica, cmentarz komunalny, tablica pamiątkowa
Legnica, cmentarz komunalny
Legnica, cmentarz komunalny
Legnica, cmentarz komunalny, groby żołnierzy radzieckich
Legnica, kolumbarium na cmentarzu komunalnym
Legnica, lapidarium na legnickim cmentarzu komunalnym

Uwagi

↑ Grób Jana Kozioła został ujęty do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski zob. wpis w ewidencji^[18].

Linki zewnętrzne

Cmentarz komunalny - Friedhof in Liegnitz na portalu polska-org.pl

Zobacz też

Cmentarz Komunalny w Jaszkowie

Przypisy

↑ Legnica, skala 1:11 000, praca zbiorowa, Wydawnictwo „Plan”, Jelenia Góra 2015, ISBN 978-83-62917-46-4
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Małgorzata Banaszkiewicz: Legnicki Cmentarz Komunalny – 189 letnia nekropolia. [w:] legnica.eu [on-line]. Urząd Miasta Legnicy, 2011-10-28. [dostęp 2018-11-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Cmentarz komunalny. [w:] Liegnitz.pl [on-line]. Fundacja Historyczna Liegnitz.pl. [dostęp 2018-11-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Tadeusz Gumiński, Edward Wiśniewski: Legnica i okolice. Przewodnik.. Legnica-Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut”, 2001, s. 126-130. ISBN 83-87299-61-8.
↑ Legnica – Historia – Pruskie miasto samorządowe. Legnica - oficjalny portal miasta. [dostęp 2012-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 czerwca 2012)]. Cytat: 1869 r. (...) 21 listopada – poświęcenie kaplicy przedpogrzebowej na cmentarzu komunalnym wybudowanej przez J.R. Mende według zmodyfikowanych projektów inspektora Wolffa
↑ Marcin Czajkowski: Legnickie tropy Armii Radzieckiej. [w:] mowiawieki.pl [on-line]. Mówią Wieki, 2016. [dostęp 2018-11-28].
↑ Świątynia. Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy. [dostęp 2018-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-28)].
↑ Mateusz Różański: Nowy, legnicki cmentarz jest już gotowy. [w:] Polska Gazeta Wrocławska [on-line]. 2013-02-18. [dostęp 2018-11-28].
↑ Paweł Jantura: Będzie drugie kolumbarium na miejskiej nekropolii. [w:] Lca.pl [on-line]. 2018-04-17. [dostęp 2018-11-28].
↑ Aw58: Tabliczka nagrobna ks. prał. Tadeusza Łączyńskiego. Wikimedia Commons. [dostęp 2023-02-22].
↑ Zmarł Marian Kaczor. Szef legnickich akowców. fakty.lca.pl. [dostęp 2012-08-17]. (pol.).
↑ Nie żyje ks. Tadeusz Kisiński. Obywatel Legnicy. regionfan.pl. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
↑ Aw58: Tablica nagrobna Lidii Nowikowej. Wikimedia Commons. [dostęp 2015-11-02].
↑ Ostatnie pożegnanie. fakty.lca.pl. (pol.).
↑ Zygmunt Mułek: Pogrzeb Mieczysława Borkowskiego. naszemiasto.pl, 2011-02-15. [dostęp 2012-07-18]. (pol.).
↑ Zmarł Jan Bocheński, artysta, nauczyciel, dyrektor BWA.. portal.legnica.eu. [dostęp 2019-01-17]. (pol.).
↑ Zmarł Marek Aniszewski – szkoleniowiec piłki ręczej. sport.lca.pl. [dostęp 2024-07-04].
↑ Jan Kozioł (1897 - 1957). ipn.gov.pl. [dostęp 2024-10-13].

[19] Grób Jana Kozioła został ujęty do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski zob. wpis w ewidencji^[18].

[plan-1] Legnica, skala 1:11 000, praca zbiorowa, Wydawnictwo „Plan”, Jelenia Góra 2015, ISBN 978-83-62917-46-4

[Legnica-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Małgorzata Banaszkiewicz: Legnicki Cmentarz Komunalny – 189 letnia nekropolia. [w:] legnica.eu [on-line]. Urząd Miasta Legnicy, 2011-10-28. [dostęp 2018-11-28].

[Liegnitz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Cmentarz komunalny. [w:] Liegnitz.pl [on-line]. Fundacja Historyczna Liegnitz.pl. [dostęp 2018-11-28].

[Guminski-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Tadeusz Gumiński, Edward Wiśniewski: Legnica i okolice. Przewodnik.. Legnica-Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Atut”, 2001, s. 126-130. ISBN 83-87299-61-8.

[Mende-5] Legnica – Historia – Pruskie miasto samorządowe. Legnica - oficjalny portal miasta. [dostęp 2012-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 czerwca 2012)]. Cytat: 1869 r. (...) 21 listopada – poświęcenie kaplicy przedpogrzebowej na cmentarzu komunalnym wybudowanej przez J.R. Mende według zmodyfikowanych projektów inspektora Wolffa

[mowiawieki-6] Marcin Czajkowski: Legnickie tropy Armii Radzieckiej. [w:] mowiawieki.pl [on-line]. Mówią Wieki, 2016. [dostęp 2018-11-28].

[cerkiew-7] Świątynia. Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Legnicy. [dostęp 2018-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-28)].

[2013r-8] Mateusz Różański: Nowy, legnicki cmentarz jest już gotowy. [w:] Polska Gazeta Wrocławska [on-line]. 2013-02-18. [dostęp 2018-11-28].

[kolumbarium-9] Paweł Jantura: Będzie drugie kolumbarium na miejskiej nekropolii. [w:] Lca.pl [on-line]. 2018-04-17. [dostęp 2018-11-28].

[10] Aw58: Tabliczka nagrobna ks. prał. Tadeusza Łączyńskiego. Wikimedia Commons. [dostęp 2023-02-22].

[11] Zmarł Marian Kaczor. Szef legnickich akowców. fakty.lca.pl. [dostęp 2012-08-17]. (pol.).

[12] Nie żyje ks. Tadeusz Kisiński. Obywatel Legnicy. regionfan.pl. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).

[13] Aw58: Tablica nagrobna Lidii Nowikowej. Wikimedia Commons. [dostęp 2015-11-02].

[14] Ostatnie pożegnanie. fakty.lca.pl. (pol.).

[15] Zygmunt Mułek: Pogrzeb Mieczysława Borkowskiego. naszemiasto.pl, 2011-02-15. [dostęp 2012-07-18]. (pol.).

[16] Zmarł Jan Bocheński, artysta, nauczyciel, dyrektor BWA.. portal.legnica.eu. [dostęp 2019-01-17]. (pol.).

[17] Zmarł Marek Aniszewski – szkoleniowiec piłki ręczej. sport.lca.pl. [dostęp 2024-07-04].

[ewid-18] Jan Kozioł (1897 - 1957). ipn.gov.pl. [dostęp 2024-10-13].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[a]

[18]